در صورت خروج آمریکا از برجام واکنش ایران چه خواهد بود؟
بسیاری بر این باورند که با کنار رفتن آمریکا، عمر این توافق نیز به پایان خواهد رسید. بر این اساس سوال این است که درصورت شکست توافق هسته‌ای، آیا ایران می‌تواند با تضعیف منافع آمریکا و متحدانش در منطقۀ خاورمیانه، این اقدام واشنگتن را تلافی کند؟
بابک دهقان‌پیشه، تحلیل‌گر خبرگزاری رویترز چند رویکرد احتمالی ایران در کشورهای منطقه را در چنین شرایطی پیش‌بینی کرده است.
عراق
هنگامی که نیروهای داعش بخش قابل توجهی از خاک عراق را در سال ۲۰۱۴ میلادی اشغال کردند، ایران به سرعت وارد عمل شد و به حمایت از بغداد پرداخت. تهران از آن زمان چه به کمک مشاوران نظامی و چه از طریق آموزش هزاران شبه نظامیِ عمدتا شیعه، در کنار دولت مرکزی عراق بوده است.
این شبه نظامیان که تحت عنوان بسیج مردمی عراق یا حشدالشعبی فعالیت می‌کردند اکنون به یک بازوی سیاسی قوی تبدیل شده‌اند. در صورت پایان یافتن عمر توافق هسته‌ای، ایران می‌تواند به کمک این نیروها که خواستار خروج آمریکا از عراق هستند به اعمال فشار بپردازد.
به این ترتیب این احتمال وجود دارد که در آینده، حملاتی علیه نظامیان آمریکاییِ مستقر در عراق سازماندهی شود؛ حملاتی که بطور غیرمستقیم به حشدالشعبی مرتبط است.
سوریه
ایران و شماری از متحدان این کشور از جمله حزب‌الله لبنان در جریان درگیری‌های هفت سالۀ سوریه همواره در کنار بشار اسد بوده‌اند. ایران همچنین هزاران شبه نظامی را در سوریه مسلح کرده و آموزش داده تا از دولت سوریه حمایت کنند. تنها بنا بر گزارش دولت اسرائیل، ایران ۸۰ هزار جنگجوی شیعه را در این کشور آموزش داده است.
حضور ایران در سوریه، خطر درگیری مستقیم این کشور با اسرائیل را افزایش می‌دهد و این احتمال را تقویت می‌کند که تهران و تل‌آویو برای اولین بار در تاریخ به رویارویی مستقیم با یکدیگر بپردازند.
اسرائیل اعلام کرده است که هرگز اجازه نخواهد داد تهران یا حزب‌الله یک حضور نظامی پایدار در سوریه داشته باشند اما پایان یافتن عمر برجام می‌تواند سناریوی دیگری را رقم بزند؛ از جمله اینکه ایران دیگر برای متوقف کردن متحدانِ نظامیِ شیعۀ خود از اجرای حملات نظامی علیه اسرائیل انگیزه‌ای نخواهد داشت. ایران و نیروهای تحت امرش در سوریه همچنین می‌توانند برای دو هزار نیروی آمریکایی مستقر در شمال و شرق سوریه مشکل‌آفرین باشند.
لبنان
بنا بر ادعای اسرائیل و آمریکا، ایران هم اکنون در حال کمک به حزب‌الله لبنان برای ساخت موشک‌های هدایت شونده و موشک‌های دوربرد است.
حزب‌الله لبنان پیش از این در سال ۲۰۰۶ میلادی در جنگی ۳۴ روزه با اسرائیل رو در رو شده است. پس از آن نیز اسرائیلی‌ها بارها در خاک سوریه به نیروهای حزب‌الله حمله کرده‌اند، یعنی به نیروهایی که گفته می‌شود که رهبریِ بسیاری از گروه‌های شبه نظامیِ شیعۀ متحد ایران در سوریه را برعهده دارند.
در هفته‌های گذشته تنش‌های لفظی میان مقامات ایران و اسرائیل به اوج خود رسید و اگرچه حزب‌الله و اسرائیل می‌گویند تمایلی به جنگ با یکدیگر ندارند اما تنش موجود به راحتی می‌تواند جنگ دیگری را در منطقه، مانند جنگ لبنان در پی داشته باشد.
حزب‌الله لبنان سال گذشته هشدار داد چنانچه جنگ دیگری توسط اسرائیل علیه سوریه و لبنان آغاز شود، آنگاه هزاران جنگجو از کشورهایی همچون ایران و عراق به لبنان خواهند آمد تا به حزب‌الله کمک کنند.
حزب‌الله همچنین یکی از قوی‌ترین نیروهای سیاسی لبنان است و این احتمال وجود دارد که در انتخابات پیش رو جایگاه سیاسی خود را بیش از گذشته تقویت کند. اگرچه در حال حاضر این گروه با مخالفان خود از جمله سعد حریری همکاری می‌کند اما با شکست توافق هسته‌ای، ایران می‌تواند از طریق حزب‌الله باعث انزوای دیگر گروه‌های سیاسی در لبنان و درنهایت بی‌ثباتی لبنان شود.
یمن
ایران هرگز دخالت نظامی مستقیم خود در جنگ یمن را نپذیرفته است اما مقامات ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی می‌گویند که این کشور موشک و دیگر تجهیزات نظامیِ مورد نیاز حوثی‌ها را تامین می‌کند.
ایران و عربستان سعودی دو قدرت اصلیِ رقیب در منطقۀ خاورمیانه هستند و طرفداران توافق هسته‌ای می‌گویند که با این توافق توانسته‌اند از تبدیل شدن این تنش و رقابت به یک جنگ فراگیر جلوگیری کنند.
اگر توافق هسته‌ای به خطر بیفتد ایران می‌تواند پشتیبانی خود از حوثی‌های یمن را افزایش دهد و به این ترتیب به اقدامات عربستان سعودی و متحدان این کشور در خلیج فارس از جمله امارات متحده عربی، پاسخی نظامی دهد.
پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی)
بر اساس مفاد توافق هسته‌ای، ایران گزینه‌های دیگری هم دارد. مقام‌های ایران اعلام کرده‌اند که در صورت خروج آمریکا از برجام، آنها نیز بطور کامل از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای موسوم به ان‌پی‌تی خارج خواهند شد و به این تریتب زنگ‌های خطر بار دیگر در سراسر جهان به صدا درخواهد آمد.
حتی اگر ایران از ان‌پی‌تی خارج نشود باز هم به احتمال قوی غنی‌سازی اورانیوم را که در چهارچوب برجام محدود شده بود، افزایش خواهد داد.
بر اساس متن برجام، میزان غنی‌سازی اورانیوم در ایران باید در سطح ۳.۶ درصد باقی بماند. در چهارچوب این توافق بود که ایران پذیرفت غنی‌سازی ۲۰ درصد را تعلیق کند و میزان ذخایر اورانیوم خود را در سطح بسیار پایینی نگه دارد.
رفتار دیگر امضاء کنندگان توافق هسته‌ای
واکنش ایران به خروج آمریکا از برجام، به موضوعی دیگر یعنی رفتار سایر امضاء کنندگان توافق هسته‌ای نیز بستگی دارد.
برخی از موضوعات تاثیرگذار در این‌باره عبارتند از این که تا چه اندازه شرکت‌های آلمانی و فرانسوی و بریتانیایی می‌توانند پس از خروج آمریکا از برجام به همکاری‌های تجاری خود با ایران ادامه دهند، میزان پشتیبانی دیپلماتیک روسیه از ایران چقدر خواهد بود و تا چه اندازه چین حاضر خواهد شد همکاری‌ها با تهران را در بخش‌های تجارت و سرمایه‌گذاری افزایش دهد.
ظریف: ایران حاضر به مذاکرۀ دوباره بر سر برجام یا افزودن متمم به آن نیست
محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران روز پنج‌شنبه در زمانی که ضرب‌الاجل تعیین شده از سوی دونالد ترامپ برای قدرتهای اروپایی در موضوع اصلاح نقایص برجام رو به پایان بود، در پیامی ویدئویی به زبان انگلیسی که در شبکه اجتماعی یوتیوب منتشر شد، اعلام کرد که ایران با قدرتهای بزرگ بر سر توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی مجددا مذاکره نخواهد کرد.
او گفت: «ایران دربارۀ آنچه که سال‌ها پیش مورد توافق قرار گرفته و به اجرا گذاشته شده است، دوباره مذاکره نخواهد کرد… ما همچنین هر نوع متمم جدیدی در این باره را رد خواهیم کرد.»
او افزود که ایالات متحده آمریکا «بطور پیوسته این توافق هسته‌ای را، بویژه با ارعاب دیگران با هدف جلوگیری از همکاری تجاری آنها با ایران، نقض کرده است.»
قرار است دونالد ترامپ در ۱۲ ماه مه تصمیم نهایی خود را درباره تحمیل یا لغو تحریم‌های ایران اعلام کند.
خبرگزاری‌های تسنیم و فارس متن سخنان آقای ظریف در پیام ویدئویی را به این شرح منتشر کردند: «در دو سال نخست فعالیتم در مقام وزیر خارجه ایران، بیشتر وقتم را صرف مذاکره با همتایان اروپایی خود، روسیه، چین، آلمان، فرانسه، بریتانیا و ایالت متحده آمریکا کردم. ما در سال ۲۰۱۵ میلادی به یک توافق جامع دربارۀ برنامه هسته‌ای ایران دست یافتیم و آن را برنامه جامع اقدام مشترک نامگذاری کردیم. در این توافق، کشور من موافقت کرد تا گام‌های محکمی اتخاذ کند تا در وهلۀ نخست نگرانی آمریکا را برطرف کند. آمریکا نیز متعد شد تا تحریم‌ها را برداشته و تجارت با ایران را تسهیل بخشد.»
آقای ظریف افزود: «برجام، یک معاهده نبود که به امضا یا تایید شدن از هر طرفی، نیاز داشته باشد، بلکه بعد از تایید شدن در شورای امنیت سازمان ملل، برای همه الزام‌آور شد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ۱۱ فرصت مختلف اعلام کرده است که ایران به همۀ تعهدات خود عمل کرده است. در مقابل، آمریکا بصورت پیوسته این توافق را به خصوص با ارعاب دیگران برای جلوگیری از داشتن همکاری‌های تجاری با ایران نقض کرده است. سال گذشته نیز گفته شد که رئیس جمهور ترامپ از این توافق ناخرسند است و اکنون مشخص شده که واکنش برخی کشورهای اروپایی به این ناخرسندی، پیشنهاد اعطای امتیازات بیشتر به آمریکا از طرف ایران بوده است.»
وزیر خارجه ایران ادامه داد: «این امتیازدهی‌ها، یک توافق جدید و شامل مسائلی است که همۀ ما تصمیم گرفتیم از مذاکراتمان مستثنی شود که شامل ظرفیت‌های دفاعی ایران و نفوذ منطقه‌ای آن بود».
او افزود: «این را درک کنید که در هر دو موضوع، این ایران است که باید شاکی و ناراضی باشد و نه غرب. ما قرن‌هاست که به کسی حمله نکرده‌ایم اما مورد تهاجم قرار گرفته‌ایم. تازه‌ترین این حملات توسط صدام حسین انجام شد که از سوی آمریکا و متحدان منطقه‌ای حمایت می‌شد. غرب حتی فعالانه مانع از آن شد که ما حتی ابزارهای ابتدایی دفاعی خریداری کنیم آنهم درحالیکه صدام، هم غیرنظامیان و هم سربازان ایرانی را با سلاح شیمیایی هدف قرار داد. با وجود این تجربه فجیع، ما هنوز کسری از بودجۀ کشورهایی مثل عربستان سعودی و امارات متحده عربی را در بخش دفاعی هزینه می‌کنیم و موشک‌های ما بُرد کوتاه‌تری نسبت به موشک‌های سعودی دارند».
آقای ظریف با اشاره به اینکه کشورهای حاشیۀ خلیج فارس گروه‌های تروریستی مانند القاعده، طالبان و داعش را حمایت می‌کردند، گفت: «ما در شکست این افراطی‌ها نقش محوری داشتیم».
او گفت: «بگذارید یک بار برای همیشه این مسئله را برای شما روشن کنم. ما نه امنیت خود را به خارج واگذار می‌کنیم و نه بر سر توافقی که با حسن‌نیت اجرا کرده‌ایم، مذاکره مجدد کرده یا چیزی بر آن می‌افزاییم.»
او بیان مثالی در این باره که، وقتی خانه‌ای می خرید و خانواده خود را به این خانه منتقل می‌کنید، نمی‌توانید دو سال بعد برگردید و دربارۀ قیمت آن دوباره مذاکره کنید، گفت: «اگر آمریکا به نقض توافق ادامه دهد یا از آن خارج شود، ما نیز از حق خود برای واکنش نشان دادن استفاده می‌کنیم».
آقای ظریف تاکید کرد: «سر و صدا یا تهدید، برای آمریکا توافق جدیدی به ارمغان نمی‌آورد. مخصوصا زمانی که آنها به توافقی که هم‌اکنون به دست آمده احترام نمی‌گذارند».
او با کارتونی خواندن ادعاهای آمریکا علیه ایران گفت: «تکرار مکررات دو دهۀ گذشته که توسط آژانس اتمی رسیدگی شده است، برای لغو توافق، کسی را فریب نمی‌دهد».
آقای ظریف در پایان به آمریکا هشدار داد یا به تعهداتش در چهارچوب برجام پایبند باشد یا اینکه تمام مسئولیت عواقب عمل نکردن به تعهدات، فقط و فقط بر عهده واشنگتن است.
سیموری خنج...
ما را در سایت سیموری خنج دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : ایمان اصلاحی simori بازدید : 168 تاريخ : چهارشنبه 19 ارديبهشت 1397 ساعت: 9:48
